De polder zal zich moeten vernieuwen om te overleven
Hij schreef een boek over de toekomst van arbeidsverhoudingen en vroeg zich onlangs hardop af of de vaste baan het jaar 2030 nog wel haalt. Fedde Monsma, politicoloog en arbeidsmarktdeskundige, ziet de arbeidsmarkt steeds veelkleuriger worden en dringt aan op verandering. “De huidige polderstructuur piept en kraakt. Het is tijd om los te laten.”
“Als je de arbeidsmarkt van nu vergelijkt met die van vijftig jaar geleden, kunnen de enorme verschillen je niet ontgaan. Toch leggen we die nieuwe arbeidsmarkt steeds langs een oude meetlat. Geen wonder dat het niet lukt om tot een vorm te komen waarin alle werkenden tot hun recht komen. Ik heb het nadrukkelijk over werkenden, want de traditionele werknemer in loondienst is allang niet meer de norm. In 2016 hadden 1 miljoen mensen een hoofdbaan als zzp’er en ruim één op de vijf werknemers heeft tegenwoordig een flexibele arbeidsrelatie. De banengroei zit dan ook vooral bij flexibele banen, zoals tijdelijke contracten, uitzendkrachten en zzp’ers. Omdat de economie hierom vraagt en omdat werkenden zelf een groeiende behoefte hebben aan flexibiliteit. Zij willen zelf de regie nemen over hun loopbaan en bepalen waar, wanneer en hoe lang zij ergens werken. Het werkgeverschap verschuift ook steeds meer naar opdrachtgeverschap. Werkgevers denken steeds minder in banen en functies, en meer in taken en opdrachten. Zodat zij beter kunnen inspelen op vragen van de markt en zodat zij wendbaar zijn in economisch onzekere tijden.
Werkgevers denken steeds meer in taken en opdrachten
Andere arbeidswensen vragen om andere maatregelen. Maatregelen die ook daadwerkelijk passen bij de actuele situatie op arbeidsmarkt en aansluiten bij de behoeften van werkenden én werkgevers. Nu wordt vooral krampachtig geprobeerd om de steeds veranderende arbeidsmarkt in te richten volgens oude structuren. Het is dan ook geen verrassing dat het polderoverleg onlangs geklapt is. Oplossingen zijn gericht op contracten en contractvormen, terwijl het moet gaan over werk en bestaanszekerheid. Hoe stellen we inkomen zeker en hoe beheersen we risico’s? Als je uitgaat van bestaans- en inkomenszekerheid en dit op een moderne manier kunt organiseren, zijn flexibele banen een stuk minder spannend. Want of je nou uitzendkracht bent, zzp’er, via een payrollbedrijf werkt, gedetacheerd wordt of een tijdelijk contract hebt, de mate van zekerheid van inkomen is een communicerend vat met de risico’s die je kunt nemen op de arbeidsmarkt in flexibele arbeidsrelaties. Zo gesteld, klinkt het vrij simpel. En dat is het ook. Tenminste, als we het poldermodel durven los te laten, want dat is gericht op (vaste) contractvormen. Mensen met een vast contract hebben toegang tot pensioenopbouw, opleiding, werkloosheidsuitkeringen en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen. We moeten nu juist naar een gelijkwaardige situatie toe, waarbij elke werkende premie afdraagt, die altijd leidt tot gelijke rechten voor iedereen. Want als we allemaal premies afdragen, kunnen we ook allemaal gebruik maken van sociale voorzieningen.
Wat we nu nodig hebben, is lef en leiderschap
Als het zo simpel is, waarom komen we dan niet vooruit? Omdat cao-onderhandelingen nog altijd gaan over contractvormen en niet over werk en werkenden. En omdat wettelijke maatregelen – zoals de Wet werk en zekerheid of de wet DBA, die niet gestoeld zijn op de praktijk – niet werken en omdat de focus voor een nieuwe arbeidsmarkt moet liggen op bestaanszekerheid. Wat we nu nodig hebben is lef en leiderschap. Mensen die durven te experimenteren, die achter hun bureau vandaan komen en werkenden en werkgevers vragen waaraan zij behoefte hebben, wat zij belangrijk vinden. Praat met elkaar en probeer het gewoon. Een mooi voorbeeld zijn de broodfondsen waarin zzp’ers zich hebben verenigd om elkaar te dekken bij arbeidsongeschiktheid. Als maatwerk en individuele keuzevrijheid de trend wordt, is daar de kracht van het loslaten voor nodig. Vakbonden moeten de centrale regie loslaten en vertrouwen op de eigen regie van werkenden en hen daarin ondersteunen. Loslaten betekent ook voor werkgevers en opdrachtgevers dat zij vertrouwen op de betrokkenheid en toewijding van werkenden zodat werk leidend is en niet de vorm van het contract. De polder zal zich moeten vernieuwen om te overleven. Er is behoefte aan verbinding, en aan het samen zoeken naar gedeelde waarden. Dat moet gaan langs de lijn van vernieuwing van denken, vernieuwing van werken en vernieuwing van dienstverlening.”
Vertrouw op de betrokkenheid en toewijding van werkenden
Fedde Monsma is politicoloog en arbeidsmarktdeskundige, en zelfstandig adviseur arbeidsvoorwaarden en -verhoudingen. Hij heeft een lange staat van dienst als (o.a.) cao-onderhandelaar, bestuurder van pensioenfondsen en O&O-fondsen, alsmede (dagelijks) bestuurslid van bedrijfschappen en stichtingen.
P.zine
Het bovenstaande artikel komt uit P.zine, de vierde editie van 2017. Klik hier om meer artikelen uit deze herfst editie online te lezen. P.zine is een magazine voor de flexbranche, van Pay for People, dat sinds oktober 2013 elk kwartaal gratis wordt verspreid. Het magazine brengt op een toegankelijke manier marktontwikkelingen, kansen en bedreigingen onder de aandacht. Daarnaast voorziet het de lezer van achtergrondinformatie, opinies, tips & trucs.
Interesse?
P.zine wordt ieder kwartaal gratis per mail verzonden aan klanten en relaties van Pay for People. Heeft u interesse om P.zine gratis te ontvangen? Schrijf u hier in.
Suggesties of opmerkingen kunt u versturen naar info@payforpeople.nl t.a.v. P.zine.
